بربط

سازهای ایرانی
سازهای کلاسیک
سازهای دیگر
آوازها
سازهای کودک

بربط

تاریخچه

بربط که درزبان عربی عود نامیده می شود ازسازهای زهی مضرابی زخمه ای مقید است که درساخت ان چوب زه یا نایلون واستخوان به کاررفته اند.بربط که یکی ازمهم ترین ومعمول ترین سازهای موسیقی ایران قدیم بوده سازی است گلابی شکل از جنس چوب توت وگاه فوفل وابنوس با کاسه ی طنینی بزرگ ودسته ی کوتاه به طول تقریبی 85  سانتی متر.این ساز را هنگام نواختن به صورت افقی روی ران پا می گذارند به صورتی که دسته در طرف چپ وکاسه ی طنینی در طرف راست نوازنده قرار می گیرد.

ویزگی های دیگربربط:به استناد منابع تاریخی بربط یک سازایرانی الاصل است وانواع ان نیزبا تغییراتی دراروپا ترکیه وکشورهای عربی معمول اند. در این سازمعمولا کشش زمان نت ها با استفاده ازواخوان به اجزای کوچکترتقسیم می شود وبا زخمه های پی درپی برنت ووترواخوان ایجاد می شود.اجرای نت های کشش داربا مضراب ریزهم امکان پذیر است.نت های روی وتربم را می توان با انگشت شست دست چپ اجرا کرد.اکوردهای دووسه صدایی به ویزه به صورت ارپزدربربط قابل اجرا هستند.علایم مضراب های چپ وراست ودست بازمانندعلایم یاد شده درتارهستند.درانگشت گذاری شماره ی یک برای انگشت سبابه شماره ی دو برای انگشت وسطی شماره ی سه برای انگشت چهارم وشماره ی4 برای انگشت کوچک نوشته می شود. مضراب راست/ ازبالا به پایین ومضراب چپ/ ازپایین به بالا نواخته میشود وازعلامت t برای ریزاستفاده می کنند.بربط سازی است که برای ایجاد صدای بم درگروه نوازی استفاده می شودوقدرت تک نوازی نیزدارد.تمام علایمی که درتیوری موسیقی برای ایجاد حالت ها وحرکات وجود دارند تکیه حروف زینت گلیساندوی طولی دوبل نت و... برروی این سازنیز قابل اجرا هستند.

ساختار فیزیکی

کاسه ی طنینی وصفحه ی رو:کاسه ی طنینی بربط مانند گلابی است که از طول به دو قسمت مساوی تقسیم وازترک های چوبی متعدد به هم پیوسته تشکیل شده است.ترک ها ازیک سو درپایین کاسه وازسوی دیگر نزدیک دسته به یکدیگر می رسند.صفحه ی روی بربط از جنس چوب است که به منظورصدادهی بهترازچوب کاج استفاده می شود.دودایره کوچک ویک دایره ی بزرگ ترمشبک ازجنس استخوان برای خروج صدا از کاسه  بر روی  صفحه تعبیه شده است وخرک در قسمت پایین صفحه قرار می گیرد.برروی صفحه به فاصله ی کمی از خرک درمحل برخورد مضراب با وترها صفحه ی کوچک بیضی شکلی ازجنس چوب یا استخوان چسبانده می شود تا به دلیل کوتاهی ارتفاع خرک از برخورد مضراب با وترها صفحه ی کوچک بیضی شکلی ازجنس چوب یا استخوان چسبانده می شود.تا به دلیل کوتاهی ارتفاع خرک از برخورد مضراب با وترها صفحه ی اصلی ساییده نشود.
پل :درپنج نقطه از صفحه به طرف داخل کاسه پل هایی افقی متصل به صفحه وجود دارند که ازتغییرشکل یافتن صفحه جلوگیری می کنند.
خرک وسیم گیر: خرک بربط قطعه ی چوبی به طول تقریبی 10سانتی متراست که درقسمت پایین کاسه قرار می گیرد وروی ان شیارهای کم عمقی برای عبوروترها ایجاد شده اند.درساخت بعضی بربط ها وترها به سیم گیری که درانتهای بدنه ی کاسه است وصل می شوند ودربعضی دیگر خرک وظیفه ی سیم گیررا نیزبرعهده دارد به این صورت که وترها در سوراخهایی که روی خرک وجود دارند گره می خورند وبه طرف گوشی ها می روند.معمولا خرک را مستقیما به صفحه ی رو نمی چسبانند وبین خرک وصفحه تکه ای چوب یا صدف قرارمی دهند.

دسته: بربط دارای دسته ی کوتاه چوبی تقریبا به اندازه ی یک سوم طول کاسه وقطر حدود10 سانتی متر است.درقدیم روی دسته ی بربط دستان بندی می شد ولی امروزه دسته فاقد دستان بندی است.بعضی تزیینات که درساخت دسته به کار می روند مشابه خط دستان هستند. دسته ازیک طرف به کاسه ی طنینی و از طرف دیگربه سرپنجه متصل است.
سرپنجه: سرپنجه یا جعبه ی گوشی ها محفظه ای ست توخالی که درابتدای طول دسته قراردارد وکمی متما یل به طرف عقب ساخته می شود.سرپنجه محل قرارگرفتن گوشی ها ست ودرهر یک ازطرفین ان پنج گوشی قرار دارند.
گوشی ها: بربط دارای  10 گوشی به تعداد وترهای سازاست.گوشی ها ازجنس چوب به شکل میخ سرپهن ساخته می شوند که قسمت پهن انها بیرون سرپنجه فرو می رود ویک سرهر وتربه انها بسته می شود.
شیطانک: قطعه چوب باریک وکم ارتفاعی است به عرض دسته وارتفاع حدود یک میلی متربین دسته وسر پنجه که وترها ازدرون شیارهای کم عمق ان عبورمی کنند.
تعداد وجنس وترها: بربط دارای 10وتراست که دو به دوبا هم هم صدا کوک می شوند. دربعضی بربط ها بم ترین وتررا تکی میبندند و بیشتر برای صدای واخوان درنظر گرفته می شود.جنس وترها از زه روده ی تابیده ی گوسفند یا ابریشم تابیده با روکش فلزی ویا سیم های نایلونی با ضخامت های مختلف است. معمولا وترهای هشتم تا دهم روکش فلزی دارند.وترها ی گیتاربرروی بربط صدا دهی خوبی دارند.وترهایی خاص این ساز نیز درکارخانه ها ساخته می شوند که شماری 504 ان مورد تایید نوازندگان ایرانی است.
وسعت: وسعت معمول صدای بربط حدود دو اکتاو است که به علت کوتاهی دسته ی ساز حدود یک اکتاوونیم ازمنطقه ی صوتی وسط صدادهی بهتری دارد.
کوک وترها: روی دسته ی بربط به علت عدم وجود دستان بندی اجرای تمام فواصل موسیقی ایرانی پرده نیم پرده و ربع پرده ممکن است. بجزوتربم نسبت صوتی وترها با یکدیگرفاصله ی چهارم درست پایین رونده است.صدا دهی حقیقی یک اکتاو بم تراز نت های نوشته شده است.
کلید نت نویسی: نت نویسی بربط معمولا با کلید سل خط دوم حامل است وچون ازنت نوشته شده یک اکتاوبم ترصدا می دهد بهتراست حدود یک اکتاو ازمیدان صدا دربم با کلید کلید فا خط چهارم نت نویسی شود.
مضراب: جنس مضراب بربط ازشاه پرپرندگان بزرگ یا پلاستیک نرم است که با انگشت های دست راست گرفته می شود.


 

کلیپ 1
کلیپ 2
کلیپ 3
کلیپ 4