فصل اول آشنایی مختصر با مبانی موسیقی 

اصوات موسیقایی

 صوت یا صدا پدیده ای است که در نتیجه ی ارتعاش هوا به وجود می آید و ما آن را با گوش می شنویم. هیچ صدایی بدون حرکت ایجاد نمی شود. هنگامی که به سیم یک ساز، مانند تار، زخمه میزنیم سیم از حالت سکون خارج می شود و در دو طرف جایگاه اولیه اش به صورت رفت و برگشت به حرکت در می آید و باعث ارتعاش هوا و تولید صوت می شود. در فیزیک به تعداد این ارتعاش ها در واحد زمان، بسامد با فرکانس می گویند. واحد بسامد هرتز میباشد.است. مثلا اگر یک سیم دویست بار در ثانیه نوسان کند می گوییم بسامد آن ۲۰۰ هرتز است. ارتفاع یا زیر و بمی صداها به بسامد آنها بستگی دارد، یعنی هر چه بسامد یک صوت بیشتر باشد صدا زیرتر و هر چه بسامد آن کمتر باشد صدا بم تر است. مثلا صدای نتی با بسامد ۴۴۰ هرتر از صدای نتی با بسامد ۲۶۰ هرتر زیرتر است زیرا بسامد آن بیشتراست.

از بین تمام صداهایی که می توان با بسامدهای گوناگون تولید کرد فقط به صداهایی که

ارتعاش های منظم و ارتفاع معینی دارند صدای موسیقایی یا نت گوییم.نشانه هایی که برای نمایش و ثبت صداهای موسیقایی به کار می روند نت نامیده می شوند.هر ملودی با آهنگ از تعدادی نت تشکیل شده است که از نظر زیر و بمی و کشش زمانی با یکدیگر متفاوت اند. در موسیقی به دو ویژگی

«زیر و بمی» و«کشش زمانی»  به ترتیب ارتفاع (pitch) و ديرند (duration) می گوییم که دو رکن اصلی را تشکیل می دهند.

فاصله ی موسیقایی

 (interval) اختلاف زیر و بمی دو نت را فاصله ی آن در نت می گوییم. روشها و واحدهای مختلفی برای سنجش این فاصله وجود دارند که درباره ی آنها توضیح خواهیم داد.

آموزش نت خوانی

این آموزش های اولیه برای آموزش تار و سایر سازها مشابه می باشد.در موسیقی برای هر صدا نشانهای تصویری به نام نت وجود دارد که دو کمیت ارتفاع و دیرند آن را مشخص می کند. ارتفاع نت را با خط های حامل و دیرند آن را با شکل های گوناگون نمایش می دهیم.

نتها بیضی شکل هستند و بر اساس جایگاهشان در روی خطهای حامل نام گذاری می شوند. نتها را از پایین ترین خط حامل، به ترتیب از بم به زیر، می نویسیم. به این ترتیب، برخی روی خط ها و برخی بین آنها قرار می گیرند.

٢. نام نت ها

 در موسیقی هفت نام اصلی برای مشخص کردن ارتفاع نت های گوناگون وجود دارند که به ترتیب از بم به زیر عبارت اند از: دو، ر، می، فا،سل، لا، سی

در میان مجموعه ی فوق، دو بم ترین و سی زیرترین نت است. به دنبال نت هفتم (سی) باز هم همین انتها به ترتیب از نت در این بار با ارتفاعی زیرتر از نت های پیشین) تکرار می شوند. پیش از نت اول نیز نت سی و قبل از آن لا و... به همین ترتیب در وضعیت بم قرار دارند:

به این ترتیب، هریک از نت های بالا بم تر از نت های سمت راست و زیرتر از نت های سمت چپ خود هستند. اکنون لازم است با ابزاری به نام کلید آشنا شویم که برای شناسایی نت های روی حامل به کار می رود.

3.کلید

کلید در موسیقی نشانه ای است که در سمت چپ حامل قرار می گیرد و موقعیت نت ها را روی حامل معین می کند. «کلید سل» معمول ترین کلید در موسیقی است که درس های این کتاب نیز با استفاده از آن نوشته شده و نشان دهنده ی آن است که نت روی خط دوم حامل شل نام دارد. بنابراین بقیه ی نتها را می توان به ترتیب زیر شناسایی کرد:

به سوی زیر شدن صداها

می فا دو سی لا سل فا مي ر

حال باید نام نت ها را روی حامل سل حفظ کنید. بهترین روش برای حفظ کردن نام نت ها توجه به موقعیت تصویری آنها روی حامل است، به طوری که بتوانید با دیدن هر نت، به سرعت و بدون محاسبه ی اینکه زیر یا روی خط چندم قرار دارد، نام آن را به یاد آورید. برای این منظور، هر بار دو یا سه نت مختلف را به طور تصادفی انتخاب کنید و نام آنها را به خاطر بسپارید. برای نمونه هر روز می توانید با صرف کمی وقت، نتهای یکی از خانه های حامل زیر را که به طور تصادفی انتخاب شده اند حفظ کنید:

می فا ر سی سل لا می دوفا  سل

4.خطهای تکمیلی

 یازده نتی که می توانیم روی خط های حامل و بین آنها نمایش دهیم کمتر از پهنه ی صوتی سازها و مختلف است، برای وسعت بخشیدن به پهنه ی صوتی حامل از خطهای تکمیلی استفاده می کنیم.

خطها در واقع نماینده ی خطوط کاملی مانند پنج خط اصلی حامل هستند که در بالا با همواره به صورت نامرئی وجود دارند و برای جلوگیری از دشوار شدن نت خوانی فقط و صورت خط افقی کوتاه رسم می شوند. به عبارت دیگر، پنج خطی که در حامل همیشه به کامل نمایش داده می شوند پنج خط منتخب از میان خط های بی شمار حامل هستند.

در صورت نیاز می توان از خطهای تکمیلی در بالای حامل نیز استفاده کرد.

مهارت نت خوانی شما در این مرحله وقتی قابل قبول است که بتوانید نت های یک آهنگ را در اولین بار، به فاصله های زمانی مساوی (حدود یک ثانیه) و به آسانی و راحتی شناسایی کنید. برای این کار باید تمرین کنید تا همواره مانند روخوانی متن های فارسی نگاهتان جلوتر از گفتارتان حرکت کند. برای پی بردن به تفاوت میان نتهای همنام با اصطلاح مهمی به نام آکتاو OCTAVEآشنا می شوید.

۵. فاصله ی اكتاو (هنگام)

اگر از هریک از نت های فوق آغاز کنید و نت ها را پی در پی بشمارید، در نت هشتم به نت همنام آن می رسید. در زبان یونانی اکتاو به معنی «هشتم» است. به همین دلیل، فاصله ی دو نت همنام را اکتاو می نامند. مثلا در اصطلاح موسیقی می گویند: «نت دوم یک اکتاو بالاتر (زیرتر) یا پایین تر (بم تر) از نت اول است.

از نظر فیزیکی اگر بسامدنتی دوبرابر شود صدای آن یک اکتاو زیرتر می شود، یعنی نت به دست آمده همنام نت اول خواهد بود. از این تعریف می توان نتیجه گرفت که هرگاه بسامد نتی نصف شود، نت جدید یک اکتاو بم تر و همنام نت اولی است. به دلایل فیزیکی میان صدای دو نت که نسبت بسامد آنها ۲ یا باشد شباهت بسیاری وجود دارد. به همین دلیل نیز چنین نتهایی در موسیقی همنام هستند.

آموزش های بالا در مورد ویلون و سایر ساز ها صادق میباشد.