صدای انسان یا هریک از سازهای موسیقی توانایی اجرای تعداد محدودی از نت های موسیقی را دارد که به آن پهنه با وسعت صوتی می گویند. در واقع پهنه ی صوتی فاصله ی میان بم ترین تا زیر ترین نتی است که یک خواننده یا ساز قادر به اجرای آن است.
واحد سنجش فاصله در موسیقی
یکی از واحدهای سنجش فاصله ی
میان دو نت پرده toneنام دارد. بدیهی است هرچه تعداد برده های
میان دو نت بیشتر باشد اختلاف زیر و بمی یا اصطلاحا فاصله ی آن دو نت بیشتر است.
ملاحظه می کنید میان نت های می و فا، نیز سی و دو، نیم پرده و میان سایر نتهای یک پرده فاصله وجود دارد؛ یعنی فاصله ی میان می و فا با فاصله ی میان سی و دو برابر است. به عبارت دیگر، احساس اختلاف زیر و بمی که در اثر شنیدن متوالی دو نت می و فا به ما دست می دهد با احساس اختلاف زیر و بمی ناشی از شنیدن متوالی سی و دو یکسان است. ضمن این فاصله نصف فاصله ی نت های متوالی دیگر مانند ر- می است.
مثلا دو نت متوالی می و فا در هر اکتاوی نیم پرده فاصله دارند و فاصله ی دو نت متوالی فا و سل نیز همواره یک پرده است.
در موسیقی دو نوع نیم پرده وجود دارد: کروماتیک و دیاتونیک
نیم پردهای میان دو نت همنام را نیم پرده ی کروماتیک می نامند، مانند نیم پرده ی میان سی و سی بمل، یا میان فا و فادیز • فاصله ی نیم پردهای میان دو نیم غیر همنام را نیم پرده دیاتونیک می نامند. مانند نیم پرده ی میان سی
می و دو، یا میان فاديز و سل.
همه ی نت های یک ملودی از نظر زمان مساوی نیستند. مدت زمانی را که یک نت حضور دارد و شنیده می شود د پرند آن نت می گویند دهرند یک نت از لحظه ی ایجاد آن نت آغاز می شود و وقتی جای خود را به نت بعدی و پا به سکوت بدهد پایان می یابد. در موسیقی برای سنجش کشش زمانی با دپرند نتهای از واحد استاندارد زمان (یعنی ثانیه) استفاده نمی شود و دیرند نت ها را نسبت به یکدیگر می سنجند. مثلا ممکن است در یک ملودی دیرنډ پک لت در برابر نت قبلی و یک چهارم نت بعدی اش باشد .می دانیم که در نت نویسی، ارتفاع نتها با موقعیت آنها روی حامل معین میشود اما دیرند آنها با شکل های مختلف نت ها نشان داده می شود. اکنون با شکل های مختلف نت ها که هریک نشان دهنده ی دیرنډ معنی است آشنا می شوید که در تمام سازها مثل پیانو و سایر سازها کاربرد داره.
نت گرد (o):
نت گرد در موسیقی طولانی ترین دیرند را دارد و دیرند سایر نتها را با آن می سنجند. در واقع سایر برندها با عددی که نماینده ی نسبت زمانی آنها با گرد است نمایش داده می شوند و دیرند نت گرد عدد یک (یعنی واحد) است. در شکل زیر چند نت با ارتفاع های گوناگون، ولی با دیرند مساوی (گرد) نشان داده شده اند.
سفید: دیرند نت سفید نصف نت گرد است و بنابراین با نسبت عددی مشخص می شود. برای درک بهتر نسبت زماني سفید و گرد، فرض کنید نت گرد چهار ثانیه طول می کشد. در این صورت دیرند هر نت سفید در ثانیه خواهد بود، یعنی زمان دو نت سفید به اندازه ی یک نت گرد است.
گاه دم نت های سفید رو به بالا و گاه رو به پایین است. معمولا هنگامی که نتی بالاتر از خط سوم حامل باشد برای زیبایی بیشتر دم آن را رو به پایین رسم می کنند که این تغییر جهت هیچ تغییری در ارتفاع و دیرند نت ایجاد نمی کند این امر در مورد نت های دیگری که دارای دم هستند نیز صادق است، مانند سیاه و چنگ
چنگ:
دیرند نت چنگ 8/1 نت گر می باشد.از آنجا که در فارسی می توان چند حرف را به هم وصل کرد در نت نویسی نیز می توان نت های چنگک دار متوالی را به هم وصل کرد البته در صورت نیاز.که به آن شاهین می گویند.
دولاچنگ (لا): این نت دارای دو چنگک و دیرند آن 16/1نت گرد است. آیا می توانید محاسبه کنید که چند دولاچنگ برابر با یک سیاه است؟ چنان که بعدها فرا خواهید گرفت گروهی نوشتن نت ها در سهولت درک و اجرای وزن قطعات موسیقی تأثیر بسیار دارد.
سه لاچنگ: این نت دارای سه چنگک و دیرند آن 32/1نت گرد است.
دیرند هایی که تاکنون با آنها آشنا شدید دارای نسبت های زمانی ۲، ۴، ۸ و ... با یکدیگر هستند. فرض
. کنید آهنگسازی بخواهد دیرند یکی از نت های ملودی ساخته ی وی یک سوم نت بعدی باشد.
در این صورت نمیتوان با شکل های مختلفی که تاکنون معرفی کردیم خواسته ی این آهنگساز را برآورده نمود وبه ابزارهای دیگری برای گستر ش توانایی و ثبت دیرند دلخواه وی نیاز داریم . اکنون با این ابزارها آشنا می شوید.
هر گاه در سمت راست نتی یک نقطه قرار گیرد نصف دیرند آن نت به آن افزوده می شود،
یعنی کشش آن یک و نیم برابر می شود. مثلا دیرند سیاه نقطه دار به اندازی یک سیاه و یک چنگ است.
دو نقطه: هرگاه در سمت راست نتی دو نقطه قرار گیرد نقطه ی اول نصف و نقطه ی دوم یک چهارم در دیرند آن نت می افزاید. بنابراین نشانه ی دونقطه در مجموع به اندازه ی سه چهارم بر دیرند نت اصلی می افزاید. نت سفیدی که در سمت راست آن دو نقطه قرار دارد، به اندازه ی مجموع دیرند یک سفید، یک سیاه (نصف سفید) و یک چنگ (یک چهارم سفید) طول می کشد.
این نکات آموزشی مباحث اولیه در خصوص آموزش تار و سایر سازها می باشد.
اگرچه نقطه و دو نقطه تا حدودی بر وسعت امکانات نت نویسی می افزاید اجرای برخی دیرندها حتی با استفاده از این دو نشانه نیز ممکن نیست. مثلا اگر بخواهیم نتی داشته باشیم که دیرند آن یک سیاه و یک دولاچنگ (یک چهارم سیاه) باشد، با استفاده از نشانه هایی که تاکنون با آنها آشنا شدیم، نمی توان چنین دیرندی را نشان داد. در این موارد می توان از خط اتحاد استفاده کرد که ملی است منحنی که دیرند دو نت همنام و همصدا را با هم متحد یا جمع می کند. باید توجه داشت زنی که به کمک این نشانه با هم متحد می شوند در واقع یک نت محسوب می شوند و اجرا کننده ی موسیقی فقط یک نت اجرا می کند که دیرند آن برابر با مجموع ديرندهای نت اول و دوم است.
