قانون

سازهای ایرانی
سازهای کلاسیک
سازهای دیگر
آوازها
سازهای کودک

قانون

تاریخچه

قانون، سازیست به شکل ذوزنقه قائم الزاویه و از سازهای زهی مضرابی (زخمه ای) مطلق است که در ساخت آن،چوب،پوست،فلز،استخوان و زه به کار رفته اند.نوازنده،این ساز را نشسته،در حالی که ضلع بزرگ تر آن روی میز یا پاها به سمت نوازنده قرار دارد، با دو انگشت سبابه دست راست و چپ مجهز به مضراب می نوازد.قانون قدمتی طولانی دارد ومعمولا از چوب های کهنه شده و محکم گرد و نیز مانند دیگر سازهای ملی در اندازه های مختلف وبا اختلافاتی در ساخت واجزای تشکیل دهنده ساخته می شود.

ساختار فیزیکی

جعبه صوتی
جعبه صوتی قانون دو صفحه ی زیر و روی نوزنقه ی قائم الزاویه ای هستند که بادکلاف های چهارگانه ی جانبی به هم متصل شده اند. این جعبه معمولاً از چوب گردو ساخته می شود.
        صفحه رو
صفحه ای ست چوبی که در طرف چپ آن 27 پرده گردان و81 گوشی قرار دارند و در سمت راست آن،زیر خرک،به جای چوب، مستطیلی از پوست به عرض تقریبی 15 و طول تقریبی 40 سانتی متر قرار گرفته است. سطح پوست دارصفحه ی رو،گاهی از یک تکه پوست و گاهی از چهار تکه پوست مجزا به صورت مربع یا لوزی ساخته می شود. در قسمت چوبی صفحه، شبکه هایی از جنس چوب برای خروج صدا ایجاد شده اند.
        پوست
برای قسمت پوست دار صفحه ی رو از پوست شتر،گوساله و ماهی استفاده می شود.پوست قانون باید کمی ضخیم تر از پوست ساز های دیگر انتخاب شود تا بتواند فشارکوک81 وتر رادر سطحی بزرگ تحمل نماید.
        پرده گردان
ابزار های کوچک فلزی هستند که در سراسر سمت چپ ساز بعد از شیطانک و قبل از گوشی ها روی قطعه چوب اضافه ای که بر روی صفحه ی رو چسبانیده شده به وسیله ی میخ های کوچکی نصب شده اند.
از هر پرده گردان تعدادی وتر هم کوک و هم صدا می گنرند و به گوشی ها می روند. پرده گردان ها را به طور معمول با دست چپ حرکت می دهند. کوک وترها بدون استفاده از
پرده گردان ها صدای(بمل) را دارد.
 پرده گردان بر دو نوع است:1. در قانون هایی که ازدوی الگوی عربی آن در ایران ساخته
 می شوند دارای دسته د کوچکی برای حرکت دادن آن هاست و ممکن است تعداد آنها برای هر گروه از وتر های هم صدا بین چهار یا پنج عدد باشد که با حرکت دادن هر یک از انها صدای بین(بمل) تا (دیز سری) را جداگانه به دست آورد.
2. پرده گردان های ریلی، که دارای پایه ای چوبی است که در طرف چپ ساز بعد از شیطانک نصب می شود. و بر روی ان قطعه چوب کوچک یا دسته ی فلزی قرار دارد که بر روی پایه ی گفته شده به حرکت در می آید و طول وتر را کم و زیا ید کرده و در نتیجه صدای بین(بمل) تا (دیز سری) حتی فواصل کوچک تر را ایجاد می کند.
        خرک
تیغه ای باریک از چوب به طول تقریبی 35 سانتی متر(کمی کوتاه تر از عرض و ار تفاع تقریبی 2 سنتی متر)که در طرف راست روی سطح پوست دار قرار دارد و به صورت یکسره زیر تمامی وتر ها واقع شده و روی خرک استخوان باریکی قرار دارد که از فرو رفتن وتر ها در چوب خرک جلو گیری می نماید و با81 شیار در فواصل معین،وتر ها از روی آ ن عبور می کنند. خرک قانون با چهار پایه ی چوبی کوچک بر سطح پوست دار صفحه ی رو قرار می گیرد.
         گوشی ها
 گوشی های قانون از جنس چوب و به صورت میخ هایی هستند که یک سر شان به شکل هرم ساخته می شوند ودر یک کلید کوک، وسر دیگرشان که باریک تر است به صورت عمودی در سطح افقی چوب در سمت چپ ساز قرار می گیرند.هر وتر به یک گوشی بسته می شود.
        کلید کوک
ابزاری ست فلزی، حدود 10 سانتی متر که در یک سر آن سوراخی به اندازه ی هر سر گوشی قرار دارد و طرف دیگر پهن تر است و برای کوک کردن وتر ها در دست چپ نوازنده به چپ و راست می چرخد.
پل
داخل جعبه ی صوتی، معمولاً سه پل(یکی بین قسمت پوست دار و قسمت چوبی صفحه و دو تای دیگر زیر قسمت چوبی صفحه)قرار دارد که فشار صفحه ی رو را کنترل و از نشست و تغییر شکل یافتن صفحه جلو گیری می کنند و ضمناً در تنظیم تعادل صدا بین وتر ها نقش مهمی دارند.
معمولاً در ساخت سازهایی که صفحه روی آنها بزرگ و مسطح است از انواع پل استفاده می کنند.
        شیطانک
قطعه چوب باریک وکم ارتفاعی است که بین پرده گردان ها و گوشی ها در سمت چپ قرار دارد و وترها برای رسیدن به گوشی ها از روی آن عبور می کنند. در بعضی قانون ها شیطانک یکسره است و در بعضی دیگر قطعات کوچکی ست که هر تعداد وتری که همصدا کوک می شوند از روی آن عبور می کنند.
        سیم گیر
سیم گیر یا جعبه ی گرما درکلاف جانبی سمت راست که صفحه ی زیر و رو را به هم متصل می سازد،تو خالی است و گاهی در متحرک دارد.گره وتر ها داخل این قسمت قرار می گیرند و از سوراخ های تعبیه شده بیرون می آیند و از روی خرک می گذرند.
        تعداد و جنس وتر ها
قانون معمولاً82 وتراز جنس زه،ابریشم روکش دار یا نایلون دارد که در قسمت بم از وتر های فلزی رو کش دار استفاده می شود و حداکثر آنها در گروه های سه تایی و در قسمت بم،تکی یا دو تایی با یکدیگر همصدا کوک می شوند. به طور معمول تعداد صداها جمعاً 27 است.گاهی تعداد وتره ادر اندازه های مختلف جعبه ی صوتی زیاد وکم می شود.
        وسعت
وسعت معمول صدای قانون متداول در ایران حدود سه اکتا ونیم است.
        کوک وترها
کوک وترها به وسیله ی پرده گردان ها برای تمام فواصل  موسیقی ملی(و در هر وتر از صدای بمل تا دیز سری) قابل تغییر است.
        کلید نت نویسی
نت نویسی برای قانون روی دو حامل صورت می گیرد.در این ساز برای حدود یک اکتا واز صداهای بم، با کلید(فا) خط چهارم و بقیه با کلید سل خط دوم حامل نت نویسی می شود.
مضراب
مضراب هر دست،حلقه ای نسبتاً پهن و فلزی ازجنس نقره،ورشو یا برنج است که در بند دوم انگشت سبابه قرار می گیرد. داخل این حلقه به طرف دست،تیغه ای به طول تقریبی
4وعرض تقریبی 1 سانتی متر معمولاً ازشاخ گاو،گوزن،یا بز کوهی(و گاه پلاستیکی نرم)
برای زخمه زدن به وترها قرار دارد و مانند ناخن انگشت عمل می کند.
ویژگی های دیگر قانون
به علت وجود پرده گردان،اجرای تمام فواصل موسیقی ملی با این ساز ممکن است.
امکان اجرای آکورد های چند صدایی با انگشت های مختلف وجود دارد(حداکثر شش صدای همزمان)
سازی ست که برای تک نوازی و گروه نوازی از آن استفاده می شود.
انواع حالت های کمی و کیفی،از جمله گلیساندو،پیتزیکاتو،تریل،تکیه،تکیه وپاساژ در این ساز قابل اجرا هستند.
در روش قانون نوازی ایرانی ازمضراب ریز برای نگه داشتن زمان کامل صدا استفاده می شود.
این ساز در کشورهای دیگر،مانند مصر،ترکیه، ارمنستان و...در اندازه ها ووسعت های متفاوت به کار گرفته می شود.
برای این ساز نیز علائم قراردادی مخصوصی به منظور استفاده از انگشت ها و نیز حالت های مختلف موسیقی وجود دارند.
دراین ساز اجرای مضراب(ریز) تنها با یک دست به صورت های مختلف نیز امکان پذیر است

 

آموزش دف  - آموزش تار - آموزش سه تار آموزش پیانو - آموزش گیتار آموزش آواز - آموزش سنتور - ارف - باله کودکان - نقاشی کودکان - آموزشگاه موسیقی  -  آموزشگاه موسیقی غرب تهران

کلیپ 1
کلیپ 2
کلیپ 3